LA PÈIRA DE LA VIÈLHA
Autre temps i aviá de fadas (fées) ; benIèu n’i a encara. Se ne trobava de totas menas, de polidetas, de bravonetas, d’òrras, de michantassas coma aquela fotrala de gusassa que se fasiá crénher, amai del diable, amont sus Sant-Clamenç, lo sèrre que darrièr Sant-German de Calberta monta de 1166 mètres al signal del Cabanis (carta de França al 20.000 èma, al 50.000 èma ; al 80.000 èma per totes los noms de geografia).
Vejaquí qu’una vièlha del ròdol (une vieille fille du coin), òm brònca a tot atge, s’èra trobada maire. Tanben se pòt que, per la comanda, n’aviá pas parlat a la fada. Aquesta s’embufa, manda quèrre la vièlha e, en clavant las dents, ço ditz : « Bogressa as fach un enfant sens me n’avisar. Te condamni a desrabar, aquí drech, una gròssa lausa pus nauta que ieu, a la carrejar tota ta vida sus ton esquina, sens dormir, sens manjar, sens beure, amb ton ase e ton enfant … De longa ! »
Nòstra femna obeís, tira sa laupia (lause) de l’endrech que dempuèi s’apèla « Lo còl de las Laupias » (col des Laupies), la carga sus son oira (bas de la nuque), met son enfanton dins la saqueta que quincava pas jamai, pren son ase per la correja e part vèrs lo solelh qu’aviá pas encara trescolat. Lo paure filhon (garçonnet), mau suenhat, malauton, morís lèu. Sa maire s’arrèta juste per l’enterrar al plan qu’es devengut, per aquò. lo « Plan de Fontmòrt » (plan de l’enfant-mort).
La femna torna cargar sa laupia, tira son ase e torna partir. Camina que caminaràs longtemps, jos la pluèja, los ulhauces e los tròns, devala vèrs la ribièra belcòp gròssa. Ensaja de traversar mas l’ase, que sabiá pas nadar, es emportat per lo corrent. L’endrech a pres lo nom de Negase (nega ase) e lo pont sus la rota de Sant-Estève a Sant-German s’apèla « Pont de Negase ». La vièlha, sabi pas per quante biais, sortís de l’aiga amb sa pèira que pasmens la cachava, escala l’autra riba. Lo sòm la ganha a mesura que monta e s’espossa (se secoue) per pas dormir. Tanben aquel tenament es lo « Sèrre de Mordeçón » (mort de sommeil).
Nòstra malurosa contunha de barrutlar, plega jos lo fais que l’entamena (le fardeau qui la blesse) de mai en mai. Escrancada se rebala en aissejant (extenuée, elle se traîne en gémissant) , ne pòt pas pus, es a but : escampa sa lausa, la « Pèira de la vièlha » (la pierre de la vieille) ont es encara !
Mai leugièra mas aborida (usée) camina vèrs la cima, vèrs la dralha. Susa de gròssas gotas, gotas de lassièra, gotas de páur al « Valat de las gotas » (ruisseau des gouttes). Mas coma aviá pas pus son enfant, nimai son ase, nimai sa pèira, la fadassa que del Cabanis l’espiava, se met a rire en s’escacalassant (à grands éclats) e la tua sus plaça al sèrre de « Vièlha Mòrta . (924 mètres a la Capelona).
Cric crac mon conte es acabat

---

Un grand mercé a Ghislaine per son polit raconte de boca, al moment de la passejada occitana de Mossac, e puèi per la transmission escrita.
Mercé a Alan per son vam comunicatiu !