« Vida » (la vida)
Lo talhièr d’escritura contunha…
S’agis de fargar un tèxt jos la fòrma que vos intéressa lo mai : pròsa, poèma, teatre, asenada, devinalha,…
Un bon biais per trabalhar la lenga.
Mandar lo tèxt per email a : bonjorn@escambisenoc, amb la vòstra adreiça email, e las informacions complementàrias seguiràn.
Lo mot pel mes de novembre : Vida (la vida)
Talhièrs d’escritura d’octobre (Joan-Peire, Brigon, Cristina, Nadet, Florence, Catarina E.)
La Taulejada de Mamet (Joan-Peire)
A l’entorn de la taula èrem assetats. Fraires, sòrres, oncles, tantas, cosins, cosinas, nebots, nebodas. Los pequelets qu’avian pitats de qué manjar pendent l’aperitiu jogavan a despart de la taula. Las intradas acabadas l’esperàvem, la languissiam totes. Dos volontaris estavan requisicionats per l’anar quèrre. En primièr sentiam sa fragança gostosa, puèi la vesiam majestuosa pausada al mitan de la taula ont tronava remirabla pendent lo recapte. La paëlla de la mameta èra quicòm !
Lo Pol, lo conilh e l’ortalalha èran estats sagatats del jorn davant, tot sortissiá de l’ostal levat l’ «arròz» los gambasses, quand ne metiá, e lo safran. La fasiá coire tre lo matin sus de soquilhons per i apondre lo ris al darrièr moment. Aquela paëlla reiala te l’auriam totes lepada sus la clòsca d’un ronhós a nos ne far petar la panolha ! De tot biais pas question de se levar de la taula aujolenca tan que ne demorava.
I pensi encara, la taulejada de mamet pas que de bons sovenir !
Mameta (Brigon)
Ai pas conegut mas mametas. Mas soi influenciada per ma maire. De fait, la maire de mon paire estimava pas ma maire. Aimava mai sos autres enfants, sa filha, son autre filh.
Pel còp, ma maire estimava pas sa bèla-maire qu’èran a espasa e cotèl. Mas èra en adoracion davant sa maire e foguèt un immens tristum per ela quand moriguèt.
Ma maire m’a contat çò qu’aviá fait ma grand pendent la guèrra Granda. Mon grand, qu’èra fòrt instruït, partiguèt a la guèrra fòrça luenh dins nòrd o dins centre de França.
Ma grand, que sabiá pas ni escriure ni legir, aguèt la volontat d’aprene a trente dos ans sonque per escriure a son òme. Pensi qu’es una pròva d’amor de tria.
Res que per aquò, aimi ma mameta.
Mameta, (Cristina)
Una mameta (Nadet)
Marilou tot lo mond la conneissiá dins lo vilatge. Èra brodaire, tot aquò per dire que totas las joventas un jorn o l’autre li avián fach faire lor trocèl per se maridar.
Aviá una filha, e aquela un jorn li diguèt qu’anava èstre mameta. Èra lo primier còp per ela…Èra urosa. Per aquel pichon voliá far una coberta per metre sus lo brèç. Alara montèt a son ostal. De l’armari sortiguèt totas sòrtas de teissuts : units, florits, raiats, talhèt dedins de cairats qu’amassèt ensemble per faire la coberta, la doblèt amb un teissut sedós.
Quand lo pichon nasquèt, lo sonèron Julien, sus son brèç i aviá una polida cobèrta en « patchwork ».
Mas Julien grandiguèt, cambièt de lièch, e la cobèrta èra devenguda tròp pichòta , Julien la prenguèt per faire un « doudou » que passejava de pertot.
Un jorn sa maire prenguèt la cobèrta, li diguèt, aquò es una pelha te la meti a la pobèla… Vlam!
Julien prenguèt la cobèrta e tip tap s’enanèt en çò de la mameta.
« Mame, maman escampèt ma coberta a la pobèla ». Se metèt a plorar.
La grand li diguèt : « Calma te e torna deman, te farai quicòm. »
Lo lendeman la menina li aviá fach un gilet sens marga.
Èra bèl Julien….mas l’istòria es pas acabada.
Lo gilet se trobèt tròp pichon, la menina a fach una casqueta… aprèp una carbata …un boton, …
Tot aquò per dire que tot s’usa amb lo temps. Sol lo conte demòra.
Lo miralh de la bòria. (Florence)
Son arribats de la vila ièr de ser. Lors parents an logat amb d’amics l’ostalàs de Bastian. Son los primièrs arrivats. I a dos adultes, un jovenòt e doas drolletas.
Aqueste matin, los joves se despertèron amb lo solelh, impacients de descubrir lo pais. Mas los parents volián dormir mai. Lor propausèron d’anar jogar defòra. « Te cal susvelhar tas sòrres » diguèron a l’ainat qu’a quinze ans. Mas es a jogar sul telefonet. Las dròllas sortiguèron del jardin per explorar lo masatge. D’un costat, i a la gleisa, son anadas visitar ailà mas es tancada, lo cementèri los inspirèt pas. Totas aquestas tombas emai amb las flors del 1èr de novembre es polit mas la mòrt interèssa pas los joves.
Son donc anadas de l’autre costat sus la carrièra. I a una bòria pichoneta. Sembla un ostal de monaca. Voida. An ensajat de dobrir la pòrta mas es clavada, sabon pas cossí far perque i a pas de sarralha. Son curiosas, tafuran un pauc a l’entorn. A drecha, i a una fenèstra , s’apròchan prudentament. Fa negre dedins, se pòt pas veire res. Aplatan lo nas sul carrèu. Se devina solament una taula, una cadièra, e dins lo fons, l’aiguièra. Es net. I a una lusor a l’esquèrra mas se vei pas mai. Benlèu una autre fenèstra.
Es tant negre dedins que lo carrèu es un miralh. Començan a moninejar, caduna son torn fa de desgaunhadas. Es a quala farà rire l’autra. Oblidan lo temps que passa e sustot ont son. S’inventan d’istòrias. Mas subte veson entre lors rebats una siloèta qu’apròcha. Se son calhadas, benlèu las veirà pas, es tan vièlha apiejada sul baston de marcha, tot de negre vestida, lo pel blanc.
« Deu èstre centenari » chita la maurèla
« Chut ! » li respond l’autra
An lo còr que bat coma un caluc, ensajan de se far lo mai pichonas possible mas ausisson :
« Alara las parisencas volon veire las cabras ? Ailàs, las ai menadas al prat. Tornaràn aqueste ser. »
Es pus possible de far coma se i aviá digús. Se viran.
« Bonjorn madama » dison en còr.
La cara amistosa de la mameta, rufada coma una poma vièlha s’illumina d’un sorire. Sos uèlhs rison. « Sètz perdudas ? Es pas sovent que los de l’ostalàs me venon visitar. Se volètz i a dos cabrits e un ase dins lo prat darrièr la bòria »
Las doas dròllas profiechan de son dire per s’escapar, corrisson dins la direccion indicada. I a una barrièra e dins lo prat verd, un cabrit blanc e un autre ros que corrisson en sautant de pertot. L’ase gris grandàs las aculhís amb son siscle.
La vièlha es darrièr elas, marcha plan lèu per una centenari… Lor dobrís la pòrta del prat e començan a jogar amb los cabrits. L’ase, ven se far amanhagar. Jogan un momenton.
Mameta (Catarina E.)
Mameta, Mameta,
Tu que sès tant polideta,
Conta nos una istorieta
Que parle de la campaneta
Del vilatge, en naut de la torreta.
Mameta, Mameta,
Tu que sès tant polideta,
Conta nos una istorieta
Que parle de la cabreta
Que se perdèt dins la pradeta.
Mameta, Mameta,
Tu que sès tant polideta,
Conta nos una istorieta
Que parle de la carriereta
Que mena a la baumeta
Benlèu ne sortirà una fadeta.
A Galargues (34), dins mon vilatge, i aguèt l’inauguracion dels òrts partejats, lo divendres 15 d’octobre.
Fa d’annadas que l’idèa aviá grelhada. Ara, es concretizada.
La comuna botèt a disposicion un terren municipal que foguèt fòrça trabalhat per desrabar de rasigas prigondas e de romècs… puèi partejat en parcèlas. Lo mond interessats se son senhalats. Una convencion e una charta foguèron elaboradas aprèp concertacion. L’aiga de B.R.L., foguèt menada, mas, èra pas tròp luènh. Tot èra prèst per començar de jardinar, tre la prima darrièra.
E foguèt un bonur de veire pauc a cha pauc la metamorfòsi d’aqueste luòc. Es vengut polit que polit. L’escòla ne gardèt doas parcèlas, pels escolans.
Dempuèi, un desenat de familhas poguèron recoltar de tomatas, de cogordetas, de merinjanas, de flors de tota mena.
Fa una setmana, que las decoracions, sustot dins lo canton reservat per l’escòla, faguèron lor aparicion.
Felician, lo gardian s’es installat per susvelhar tot aquò, dejos son capèl de palha !
Pel sòl, i a de limitacions amb de galets, a coa de lop, que semblan de catarinetas mas de totas las colors. Cada pichon ortalièr escolan a participat a la confeccion de la garlanda de drapèls amb sa fòto enrodada de fruches e de legums !
L’interès d’aqueste afar es una presa de consciéncia ecologica, environamentala, mas tanben amb de valors de partatge, de cooperacion, e de plan viure amassa. La recompensa es de poder manjar sas pròprias bonas produccions. Ara, demòran sonque qualques pèças de tèrra, pels seguents.
Aprèp lo discors del Conse, Cristina, la contaira occitana del vilatge, contèt lo conte del grand, del gròs, del enòrme rutabagà.
Talament gròs, que lo Papeta lo podiá pas sortir de tèrra.
Mas amb l’ajuda del public, e sustot de la pichona mirgueta, i son arribats.
E cric, e crac, lo conte es acabat…
Mas lo trabalh dels ortalièrs contunha ! Ara, las barraduras contra los singlars.
Es la davalada mas contunham de vos propausar lo talhièr d’escritura.
Participar es una bona practica. Fa fonctionar l’imaginacion amb de tematicas cada còp diferentas. I a de cercar un vocabulari mai refinat que per l’oralitat. E mai fa practicar la gramatica d’un biais diferent.
Basta pas que de mandar lo tèxte per mèl a bonjorn@escambisenoc.org, una correccion serà facha e tornada a l’autor e una publicacion prevista sul blòg.
Lo mot pel mes d’octobre : « Mameta »
Florença Joan-Peire Cris Nadet
Florença
De totas las mars qu’existisson, coneissi sonque la mar mediterranèa. Luòc de vacanças pendent d’annadas abans la retirada del paire. Lo primièr dissabte de las vacanças, menava la familha al camping dels Aresquièrs. El tornava a l’ostal lo dimenge mentre que los tres, la maire, lo fraire e ieu demoràvem tot lo mès de julhet al camping. Lo paire tornava lo divendres mas el aimava pas tròp l’aiga salada e sabia pas tròp nadar
Anàvem a pè cada matin de l’autre costat del canal. Mon fraire e ieu portàvem lo batèu conflat amb tot çò que cal per far de castels de sabla monumentals que melhoràvem d’un jorn l’autre. La mar es pas totjorn crudèla, destruís pas tot cada nuèch.
Cada matin traversàvem lo pont, viràvem a esquèrra e marchàvem mièja ora per tornar a nòstre castel, luènh de la fola amassada a l’entorn del pont. Ai jamai comprés aquesta costuma que los fa s’amolonar totes al meteis endrech alara qu’i a de sabla liure un pauc mai luènh.
Nòstre primièr trabalh èra d’amarrar lo batèu. Cavàvem un trauc per un tròç de fusta qu’èra l’ancora del batèu. I aviá una còrda d’un vintenat de mètres que fasiá lo ligam entre los dos. La bisa podiá bufar, tot lo mond èra tranquille degun partiriá
pas de viatge involontari. E mai èra un plaser de montar dins lo batèu quand bufava, se’n anar far la prangièra estirada al fons del batèu, sens buf e sens sabla que mitralhe.
Joan-Peire
Cada còp qu’ausissi lo mot mar, pensi a la cançon de Carles Trenet. Sabètz la mar que se vei dançar e que ten de rebats d’argent. Per Jòrdi Brassens èra la mar que Neptuni s’en crei pas e que per se ne sauvar de la negada basta pas que d’agantar sa bombona e d’un pauc de coratge. Per ièu la mar m’agrada mas los pès tancats dins l’arena que tre que monti dins un barcòt raqui tripalha e budèls. Benlèu que lo mai important es çò que i a ras d’ela. Coma es dich dins la cançon de la Sobeirana, entre la mar granda e la mar Mediterranèa s’espandís l’Occitània, e aqui sèm ben !
Cris
Drolleta joventa,
Lecas la poncha de mos artelhs,
Espargalhats sus sabla daurada.
Lo temps tissa son fial d’Ariana,
Estelat d’aigas marinas.
E tu t’enfadas, t’embufas, t’encolèras,
Racas,
Dins grand rambalh.
Raptas tot :
Quitram, veituras, ostals, òmes e bestias.
Un chaple !
Tornas dins ta vida quieta,
De femna madura,
Seguisses lo ritme de la luna :
« Monta, Davala. »
Dentela d’espuma,
Sens relambi.
Mèfi qu’un jorn,
Mairastra reganhuda,
Venguèsses pas,
Masca encolerada !
Nadet
De que dire d’aquel mot : la laguna, la lòna, l’estanh…. E òc aici dins nostre païs se ditz l’estanh, estanhòl.
Podèm parlar dels estanhs d’aicí, entre Villeneuve e Lattes. Son de salinas, lor color es diferenta a cada ora de la jornada, aquò depend del temps : blau, verd, gris, ròsa.
Polida passejada, caminatz entre los estanhòls sus de pichons caminòls de terra de còps de fanga.
Tot es silenci ….. un aucèl, una gavina, lo colejan, la cigonha, los becaruts, s’envòlan , e perque pas un moisset ! d’ aucèls de passa, los còlverds….. i a tanben de conilhs, las mirgas, que i an fach lor tuta dins las bordigas.
E dins l’aiga podètz veire de peisses que sautan, de rainetas que cantan al solelh. Sus la riba las canaveras cantan tanben, amb lo mistral que bufa sus lors ramas. Pòdi veire tanben de gabarras sul canal que bordeja l’estanh.
Dins d’autres païses se sonan lagons. Pensi a l’iscla de la Reünion que coneissi plan. Los lagons son prèp de plajas, amb de bèlas colors blavas degradadas. Vos i podètz banhar, l’aiga es cauda, linda, contràriament a nostre estanh, es de bonur, de peisses de las colors magnificas i vos espèran.
Mat’Harfou Ton Vesin : Par Jocelyn Papon et Abdel bouzbiba
Et les CE2/CM1/CM2 des écoles Marcel Pagnol, Jules Ferry, Marcellin Berthelot et de la Calandreta de Carcassonne
« Arab’Oc » = rencontre des cultures occitane(s) et arabe(s). Projet piloté par l’association 11bougedans le cadre de son projet culturel développé sur l’agglomération de Carcassonne
« Arab’Oc – Musique » est une création musicale associant les artistes Jocelyn Papon et Abdel Bouzbiba et les CE2/CM1/CM2 des écoles Marcel Pagnol, Jules Ferry, Marcellin Berthelot et de la Calandreta de Carcassonne, réalisée de mars à juin 2021. Au total, 135 élèves ont participé à ce projet en 2021. Apprendre les uns des autres. Voir la différence comme un atout, un élément positif pour avancer ensemble. La transculturalité (cultures régionales méditerranéennes, orientales : Occitanie, Maghreb, Orient) La fraternité entre les cultures et l’altérité…
Cafè òc : lo 9 de març de 2022
Al cafè òc de Somèires lo 9 de març de 2022 : Arab’òc, tota una istòria.
Amb : Abdel Bouzbiba e Jocelyn Papon,
Al jazz Corner Café.
La dòna de l’aiga
A riba de la ribièra,
Encontrèri una dòna de pèira.
Me vegèt pas,
Plan ocupada a gasar.
De qué i aviá,
Sus sa coifa ?
E dins sa banastassa ?
Veniá del mercat ?
Comprar a las fadas,
Lo dequé de la setmana ?
Quinas artistas,
Aviam fargat,
Amb lor Land’Art,
Sa rauba dentelada,
De pèira rosada ?
Artistas d’un jorn,
Que nos fan somiar,
Per totjorn.
S’avètz de fòtos d’Art Efemèr, trantalhetz pas per nos mandar. O publicarem. Adreiça email, çai dejos :
bonjorn@escambisenoc.org
Quant i a tròp de corgetas dins l’òrt aprèp las conservas per l’ivèrn es possible de cosinar un còca sin burre agradiu per totes.
e
o ben
Raspar la cogeta, apondre l’uòu, mesclar,
Ai doblidat de far una fòto del còco…
Pchit…
Son nombroses los que coneisson Lo Diari : magazine de la Cultura, (tota la Cultura, mas en occitan), e los que i son abonats.
Ieu, ne’n fau partida. E cada dos meses, espèri son arribada. D’en primièr me cal una mièja oreta per espepissar lo contengut. E la bona resolucion es d’i tornar lèu lèu, per aprigondir.
Pchit… LO DIARI / n°63 p.30
Mas, realizèri, mercé a un titol que se sonava : « Pchit…« , que la cronica :
« Sortir la lenga », de Corinne Lhéritier, merita de prendre lo temps de legir atentivament, a cada còp. Çò que fasiái pas gaire.
N’aviái 6 de retard, de « Sortir la lenga » pagina 30 ! Un bonur de tornar botar mon nas, dins las cronicas precedentas !
Pchit…Pchitchitar…Pchitchitaire… (lo son, lo vèrb, lo nom) LO DIARI / n°63 p.30
Pchit … : Nos vaquí dins la classa amb lo Nicolet que fa son mestièr de « pchipchitaire » e que repotega un pauc contra los companhs escolans, qu’an un fum de causas sul burèu, çò que gèina son bon trabalh de pchipchitaire per netejar las taulas.
Pchipchitaire ! Quina trobalha ! « Quina apropriacion de la lenga : d’un « son » nais un nom, del sufix ben causit ! »
Vos aconselhi los precedents : « Poce » (risolièr !), « Occitan 2.0 », « Quin trabalh », « Mesura del temps present », « Se petaçar », « Mercé plan » …
Esperar al mens 4 setmanas avant de tastar.
S’utilisis freg amb l’ensalada, de legums cruses o cuèches o quand los bocins de merinjanas son pichòts se pòt tostejar sur de pan per l’aperitiu.
Utilisi lo meteis vinagre dos o tres còps, lo gardar dins una botelha dins lo cabinet.