Tèxtes del talhièr d’escritura de Novembre: « vendémias »
Pachaca a Pimpas las Oelhas (Joan-Peire)
Foguèsse estat la polalha locala, se seriá estat petaçat dins una amassada de crisi amb lo luòctenent, al cafè de la placeta en çò de Lulu, entre un glopet de pastagàs e un nhac de picholina. Mas aqueles quatre que s’amagavan dins la davalada de la rota nacionala èran de motards, borronas(1) d’entre las borronas, restant a la sosprefectura, e que te fasián las vendémias de prunas a semals en empegar lo monde. I a pas d’astre que per la canalha, sus aquela nacionala que las òbras èran acabadas dempuèi qualques jorns, los panèls de limitacion que nos demandavan de levar lo pè demoravan desesperadament tancats en plaça. Los autres ases despietadoses se regalavan de nos acivadar, òbras acabadas o pas, la limitacion es la limitacion.
Tre la tantossada lo cònsol portèt lo pet al Departament per far cambiar lo panèl sul pic. Malastre de malastre una cauma de las bèlas paralisava los bracièrs de la rota. Lo cap mestre del servici demandèt al cònsol, que lo coneissiá per èstre un « tira-te d’aquí qu’o vau far », de tocar pas res, de bolegar pas lo batèu que las negociacions èran a mand de s’acabar. Qu’èra pas lo moment que los sindicats s’imaginèsson que i volián far petar la cauma.
A uèit oras e mièja de la nuèit una acampada secreta se tenguèt al cafè de la placeta en çò de Lulu, qu’i èran, a quicòm pròche lo vilatge tot, levats los afogats de la « Romança es dins la pradièra » pegats davant la television. Al cap d’una discutida enfuòcada, entre la cartagèna e la fina decidiguèron fin finala de cabussar dins la clandestinitat. Disi ben « decidiguèron » e non pas « decidiguèrem », qu’o avètz comprés, dins tota organisacion secreta la discrecion es de mesa, avètz pas de saupre se vòstre cronicaire n’èra o pas ! D’autant mai que dempuèi lo temps qu’aviam peticionat, disi ben « aviam », per que las pancartas del vilatge foguèsson reviradas en lenga nòstra, a la prefectura nos acusavan d’èstre pas qu’una còla d’Occitanistas esquerrièrs d’esquèra autonomistas a mièjas ! Solfinavèm, aquí i siái tornar, que lo prefecte francimandejaire, Jacobin volontós, aviá demandat de nos espiar per l’entremièja de la cellula antiterrorista.
Lo picar de la dalha èra de trapar un biais leugièr per que lo prefecte, que per degradacion de material urban pendent las manifestacions dels vinhairons, aviá lo cònsol ja dins lo nas, pòsca pas i dire quicòm. Per mancar pas al cònsol, l’accion simpleta, atencion, disi ben « de çò que me diguèron », comencèt, de çò que me diguèron, tre las albetas de l’endeman de matin : Un sac per las bordilhas encapelava lo panèl ne fasent una chuqueta giganta.
Imparable ? Pensa-te ! Aquel quatuòr encascat que s’èran atissats de nos chucar fins al calòs, de nos far racar la tripalha, se’n èran lèu avisats e t’avián levada la saca qu’aviá pas picat nòu oras. La segada contunhava a tu a ieu, cascas que cascaràs !
Lo quite ser, tornar mai amassada generala e, solide, secreta, al cafè de la placeta en çò de Lulu, qu’i èran los estajants quasi totes, levats los incondicionals de « Lo País es biassut de pas creire » que restavan davant la television. Un diguèt d’anar sonque capvirar lo panèl e se nos arrestan de faire los inocents. Lo Tonin que teniá un galinièr pròche, fasent d’un còp dos, prepausèt de metre a la lèsta un grand panèl de reclama e per avisar lo monde d’i escriure en letras gròssas: « AQUÍ POLALHA FRANCESA, biò de vendre ». Proposicions non retengudas.
La discutida se fasiá longanha entre la tisana de farigola e la camomilha. Essent que la velha un parelh de vièlhs, bandats a la clau, s’èran perduts dins l’esmarrador de las carrièras secularas, s’èra decidit d’o faire leugièr e sòbri. Quand lo cònsol tot d’una sortiguèt son expression filosofica que li coneissiam totes.
-« Aquò comença de me faire cagar ».
Vesètz coma de còps s’endevenon las causas, es d’aquela dicha usuala e un briconèl anodina que ne rajèt lo lum !
-« Bona idèa », ne faguèt un autre, « avèm pas que d’i anar faire ont aqueles quatre arlèris s’amagan »
Pas que d’imaginar, volent s’escondre, los quatre fantastics se chaupicar la sòla d’estronts, la sugestion foguèt adoptada sul pic dins una panta de rire. Coma sovent una bona idèa n’engimbra una autra, lo cònsol tot disent que lo municipi ne prendriá lo cost, bramèt :
-« Lulu tisana laxativa a bodre per tot lo monde »
Es atal que mai tard, dignes eiretièrs dels comandòs de la nuèit (2), cadun a son torn, caduna a son moment, levats los ja qu’ai dich, son lumet d’una man, son pissador, quèli, vei-tot (3), sa berenguiera o un simple ferrat de l’autra, aisinas d’un còp èra totas sortidas del trastet, i anèt pausar sa mina.
L’endeman de matin los autres i èran pas. Al cafè de la placeta en çò de Lulu, nos vesiam ja festejar aquesta victòria escatologica a l’aperitiu. Ailàs, èra pas qu’una victòria a la Pirrhus. Gara t’aquí qu’a l’entorn de las detz t’arribèron a la nacionala tota una còla per cambiar lo panèl. Sabèm que per una obreta te venon de còps a tropelada per pas grand causa, mas aqueste còp n’i aviá mai que de quilhas. D’unes socitoses pensèron qu’èra, benlèu, per faire de prelèvament dins l’amira d’analisis d’ADN, per identificar los deposetaris nuechencs. Pas cap ! Aprenguèt lo cònsol qu’èra per aprestar un canton ont i quilhar un totèm fotografic, un radar de la darrièra tecnica per nos rosigar la sang fins a la mesòla. Sèm tots de victima de l’automatisacion ! D’aqueste jorn, d’acampadas secretas en expedicions tardièras, la longa marcha comencèt per empachar la mesa en plaça d’aquel encastre verbalizator. Sèm pas reborsièrs al progrès mas nos cal pas emmerdar !
(1) Borronas: bestiasses
(2) Los comandòs de la nuèit: cançon de Claudi Marti sus las accions dels vinhairons dins las annadas setenta. Per escotar clicar sul ligam: Los comandòs de la nuèit.
(3) Vei-tot: escais-nom del pissador. I disèm aital per de que i a de còps dessenhat al fons un uèlh gròs que vei tot quand i fasèm çò qu’i devèm faire.
Las vendémias en familha (Cristina)
Èrem pichons, mas caliá s’adaptar a aqueste cambiament de vida pendent un mes. Èrem cinq enfants, e èri l’ainada.
Tre set ans, emai abans…caliá se levar d’ora, menar sa rega, copar los rasims amb son secator, e portar lo ferrat. La dintrada de l’escòla se fasiá mai tard. La maire, a l’ostal, èra mens disponibla, e lo paire, un còp gaujós, e un còp amb l’aire de qualqu’un que se fa de lagui…D’ora, lo matin, se caliá desrevelhar e partir amb la camioneta. Èra encara la nuèch. Fasiá frech e deviam rotlar amb la C4, dins Sanch Inhan, totas vitras dobertas, perque las vitras èran pas de veire transparent, mas de placas de recuperacion « d’isorèl », opacas. Doncas caliá se mesfisar de la gendarmariá, per en cas…Puèi se podiá enfin montar una de las vitras, e evidentament, perdre la vista sul costat ! En arribant a la vinha, fasiá jorn. Podiam començar de vendemiar.
Lo melhor moment : la pauseta. Se pausar enfin, per beure un còp. Ai conegut la semal de fusta portada a dos, amb de pals (semalièrs), puèi portada per un òme sol, amb una bariòta de metal, creacion ingeniósa per un òme del vilatge, puèi lo camion amb una bena, puèi la « hotte » de plastic…
Lo mai pesuc per ieu, èra lo matin, quand me trobavi sola, tot en seguissent ma rega, amb quatre òmes vièlhs, que trabalhavan e parlavan sustot entre eles. Venián ajudar lo paire, en escambis de que lor dintrava en un jorn, amb la còla tota, e lo material, la recòlta de lor pichona vinha personala per lor buveta de l’annada ! Èran un oncle, un vesin, un membre de la familha… Lo mai agradiu, de mon vejaire, èra mon papeta ! Las vendémias èran mai gaujosas, quand i aviá la familha tota ! Doncas, aquò arrivava per las tantossadas, o las dimenjadas.
E çò melhor, la fèsta per la fin : la solenca. Ma maire èra encoratjanta per ieu, me prometiá totjorn en recompensa un vestit nòu, per la dintrada. Per exemple, una annada, aviá causit un davantal de nilon, verd, amb de floretas. Lo vesiá, o puslèu i pensavi, tot en copant los rasims…
Çò mai pesuc : la fanga, la fangassa, los auratges, e la decepcion de mon paire.
Fin finala, ne gardi de polits remembres dels bons moments en familha, e del trabalh collectiu, fach amassa, per ajudar a se ganhar la recèpta de l’annada.
Quand lo paire tornava de la cava cooperativa, èra ufanós de nos anonciar lo gra, e lo pes. Quant de grases, quant de quilòs. E nosautres èram ufanoses tanben de la nòstra participacion a la capitada del darrièr viatge, en esperant lo seguent !
Las vendémias d’uèi (Josie)
Veja-nos aquí a la debuta d’octobre, la recolta es dintrada.
Quand agachi aquels qualques meses passats, content del trabalh realisat, pòdi bufar un pauc.
En aquela debuta d’auton, vau poder consacrar qualquas jornadas a explorar mos ròdols de campairòls
Una annada de susvelhança, de suènhs balhats a mas vinhas, tanben d’inquietud, d’agaches tornats vèrs lo cèl, mas lo resultat es aquí
En abril, soi partit pendent tres jorns faire un estagi afin de me perfeccionar dins la conducta de la maquina de vendemiar
Crénhavi un pauc de menar aquela maquina brusenta et fòrça gròssa, mas ara me sentissi mai rassegurat.
E de mai, los amics vinhairons que se fisan a ieu, los vòli pas decèbre.
Utilizam aquela maquina sus quatre proprietats, aquò fa qualques ectaras a amassar.
Debutam la jornada vèrs tres oras del matin, e traversam lo vilatge endormit.
Quala estranha impression, d’imaginar totas aqueles gents plan al caud dins lor lièch, mentre que ieu sus mon engenh, fili tranquillament vèrs lo luòc del rendetz-vos.
Anam siá dins las vinhas de l’un, siá en çò de l’autre, a l’agrat de la maduretat del rasim, e de l’exposicion de las vinhas.
Lo desfilat dels tractors, de la vinha a la premsa, es coma un balet de longa renovelat.
Terminam nòstre trabalh en fin de matinada, un còp la maquina netejada, e recaptada dins la remesa, prèsta per una novela jornada d’acampatge.
Segur, aquò sembla pas ges a las vendémias d’avans, amb de còlas, de portaires, de banastas, de compòrtas.
Lo rosal del matin trempant las bragas, los rires e las trufariás gisclant d’una tièra a l’autre, las cançons entonadas per los uns e los autres, puèi represas en còr, los mosquilhs e las vèspas atirats pel chuc sucrat del rasim e que pican a l’azard, fasent de botiòlas sus las caras o los braces, lo dejunar porgit pel patron e partejat al cap de la tièra, tot aquò a plan cambiat.
La maquina a remplaçat los vendemiaires e los secators, mas los precioses rasims, tresaur de la vinha, embaumaràn totjorn nòstras papillas.
De sas raices solidament ancoradas, regisclarà encara e totjorn aquel miracle del vin doç e sucrat.
La mòrt vendemiaira (Magui)
Qual auriá dich que moriguèssi per vendémias ? Ieu que las aimavi tant las vendémias !
Me soveni : èri pichòta, los dijòus, anavi a la vinha amb ma maire. Vendemiàvem en cò del vesin, de brave monde ! Fasiá caud e per m’aparar de la raja del solelh, me teniái acocolada al pè de las socas. Aital, de que far de melhor que d’espepissar los anars e tornars de la salvagina, lo pichòt pòble de las vinhas : anglòras, prègadieus, gendarmas, cagaraulas, grelhs, aranhas, formiguetas, galinetas, cura-aurelhas, moscas, vèspas, tabans…Ges de paur, ges d’òdi, ges de pietat : sabètz coma los enfants pòdon èsser crudèls !… Plaçavi las bestietas sus una linha de despart e imaginavi una corrida descabestrada, comentada amb la faula de la lèbre e de la tartuga adaptada a la realitat del moment e del luòc. La maira risolava e cantorlejava; compreniái a sa votz qu’èra pas qu’un pauc fièra de ieu !
Quora foguèri pron « grandeta » soi anada dins una autra còla e me fasiá estranh de cridar, d’una còla a l’autra : » Laida còla ! Fai ta mala ! « o » l’as pagat lo capel ? L’as pagat o l’as panat ? » Crida que cridaràs ! Èran un molon d’invectivas que fasián la sabor de las costumas vendemiairas e de la socializacion dins lo pais. Pas un jorn se serià acabat sens un » fardatge » coma cal. Dos ou très galapians m’acampejavan e m’agantavan. Pendent qu’un me teniá, l’autre, qu’aviá jà escrabolhat dins sas mans qualques gruns plan colorats d’ « Alicante Bouchet » ou de » Gros Noir » me passava lo chuc sus mas gautas, malgrat mas protestacions. Alara, n’aviá totjorn un per me congratular de mon polit tint ! Lo sèr èri tròp jova per anar dançar sus la plaça del vilatge. Lo cafè sortissiá lo viradisque electrifique. De mon lièt escotavi Dalida cantar Bambinò, Boby Lapointe causir sas «glaces au citron» en Aragon o a la vanilha en Castilha. Imaginavi amb una punta au còr las amigas dançar amb la Majorana de Françis Lemarque, avant de cabussar dins la sòm amb l’Ensalada de fruches de Bourvil, tant dolce !
Aprèp mon maridatge las vendémias virèron d’un autre biais. Èri la mestra de l’ostal. Los vendemiaires davalavan de la montanha, de Losèra. Èran de joves gavòts que venian per ganhar quauques sòus, mas subretot per veire de país e quau sap ? I demorar, i trobar un travalh o melhor, i far un maridatge ! En cò de mon òme caliá « los noirir » coma se disiá. I aviá de taulejadas bèlas, de mai de detz convidats, amb los cinq gavòts, l’oncle e la tanta. Es ieu que fasiái la manjalha, comptavi pas las oras amb las vendémias. Quin trabalh ! Dobla jornada. Èri cansada. Un còp l’espatla me doliá de portar lo ferrat, subretot quora ploviá e que la fanga, pegada al cuòl del ferrat, lo fasiá mai pesuc. De còps èra l’esquina que voliá pas pus se plegar o se desplegar, e que cridava sèba. E vos parli pas dels marrits jorns. De las afars, quora lo ventre s’estripa… A la vinha, èri la patrona, segur, mas aviái lo marrit ròtle. Deviái » tirar la còla » es a dire anar lèu, donar lo ritme, totjorn davant. Los joves que festejavan totas las nuèits èran pas tant valents lo jorn per trabalhar. E tanben, mon agach sagaç desemboscava las « candèlas » a mitat rescondudas sota l’acaptatge de las ramas fulhadas, de polits rasims qu’auriá estat pecat de los oblidar. Las culhissiái discretament, caliá pas vexar los vendemiaires!
Las vendémias tenián gaireben quatre setmanas e malgrat lo lassitge sortissiam, amb l’òme, lo darnièr sèr per faire la fèsta amb tot lo vilatge. Cal se far veire, es lo saber viure ! Alara, los joves dançavan pas pus las danças « dels vièlhs ». Mas aicí èran pas qu’un o dos cobles a dançar las danças novèlas : lo Twist, la Purèa de patanas e subretot lo Rock. Los autres agachavan, admiratius e pivelats. Ieu aimavi totjorn lo Cha Cha Cha !
Pauc a cha pauc, los Catalans de Valencia tornèron prene la plaça dels gavòts. La còla veniá en tren o en car, tota compausada en Espanha, amb un cap de còla e una cosinièra. Coma trobavan la noiritura tròp cara en França arribavan amb lors mangiscas pel mes. Trabalhavan a pretz fach, e volian acabar lèu. Alara de còps amassavan de rasims banhats e lo vin se fasiá mal a la cava comuna. L’òme, aquò lo tafurava e regretava las vendémias amb los gavòts. Ieu, regretavi pas lo trabalh ni mai la fatiga…
Quora los Espanhòls posquèron trabalhar en cò sieune, après Francò, los Marrocans foguèron apelats. Mas vers las annadas 2000, las maquinas de vendemiar apareguèron, e après quauquas annadas d’esitacions e d’ensatges foguèron adoptadas.
Tre la retirada, mon òme partiguèt, encara jove lo paure !
Fa un brieu que seguissi lo trabalh de la vinha pas que de luènh. Ara, las vendémias son scientificas, programadas, l’ora es impausada, se debanan de còps de nuèit …
Aquesta annada, Marca Mau se passejèt. Tre l’ivern e lo temps de podaires, me soi tombada e me soi esclapada tres vertèbras. A la prima, quora es lo moment d’estacar los gavels suls fils de ferre, ai fach un A.V.C. L’estiu foguèt aigat e caud e lo mildió senhorejèt, e ieu, me tornèri tombar e m’esclatèri lo còl del femur.
Per astre, lo Bon Dieu, ausissent mas preguièras, se diguèt qu’èra vengut lo temps d’acabar mas sofrenças e, d’una guinhada, me convidèt en cò sieu. Soi partida per unas d’aquelas jornadas d’auton qu’aimavi tant. Soi partida tot docetament, un jorn de vendémias. Au cimentèri, totas lors polidas paraulas a l’entorn de ma caissa, m’an pas empachat d’ausir un bronziment leugièr portat per una aureta doça. Veniá de luènh, de Virmanhe crèsi. Èra una maquina de vendemiar, ne soi segura !
Òc ! las vendémias foguèron bèlas aqueste an !
A Suzeta…