Lo mot del mes de Març: Arcolan
Arcolan (Catarina)
Aquel matin coma de costuma, lo Julon ataulat al fons de la classa, agachava per la fenèstra. Cal dire que las matematicas interessavan pas l’enfant. A el li agradava mai que mai de comptar los parpalhons, los aucèls que volavan tranquillament. Eles al mens èran pas obligats de demorar embarrats de contunh, quin astre !
Clara, la regenta, sabiá pas cossí atraire son atencion. E un jorn, li diguèt :
« Julon, de qué te pivèla tant defòra ? »
« Dòna, ai vist de passerats, e de colombas, e de parpalhons de totas las colors … »
Alavetz, a Clara li venguèt una idèa, e anoncièt a la classa :
« Enfants, escotatz-me, se sètz suaus demandarai la permission de sortir pel campèstre la setmana que ven. Anarem a un endrech que coneissi plan, e farem un trabalh de comptatge e de descripcion de parpalhons e d’aucèls. Quand tornarem a l’escòla, ensajarem de los dessenhar. »
Tre l’anóncia d’aquela novèla, lo Julon foguèt tant urós que venguèt lo mai suau de la classa.
La setmana venenta ploguèt tant e mai pendent dos a tres jorns. Los enfants èran desesperats. Mas en fin de setmana, abans la dimenjada, un polit solelh apareguèt e la classa sortiguèt. Pendent que Clara donava las consignas, lo Julon apercebèt un arcolan al luènh. Çò que desvièt pendent un brieu la tòca de la sortida…
Arcolan (Cristina)
Sus un arcolan, partiguèt.
Lo vegèt dins son sòmi,
Indicava lo camin,
Una senda de colors,
Una vida de pantais.
Lo caliá seguir,
Èra lo bon moment,
Per anar veire mai luènh.
Tornar trobar los amics,
E la familha desapareguda.
Passar de temps,
Endacòm mai.
Luènh de la trista
Realitat de sa vida.
E longtemps aprèp,
Contunhar de cavalgar.
Pas cap de revirada,
Sul riban de seda.
Sus un arcolan, la Maire, partiguèt.
Sul causse (Florença)
Luènh en davant, sul causse, lo puèg se rantela darrièr un ridèu gris. I a sonque 5 minutes, lo cèl èra blau, sin nivols, e uèi, tot es borramesclat. De nivols quasi negres emplenan l’orizont mas lo solelh luta gaujosament e contunha a brilhar aicí-ailà. Es lo temps dels vacairòls.
Es l’epòca dels tresaurs enterrats als pès dels arcolans. Mas marcha que marcharàs, jamai arribaràs a a atrapar la lutz. Es çò que los grands racontan als nenons… una messorga de mai coma lo Paire Nadal, las campanas o ben la lèbre de las Pascas, lo lop del Capaironet Roge que parla e manja la nena. Que mai.
Una pluèja fina tomba sus la tèrra assecada de meses sin aiga. L’odor caracteristica de las primièras gotas, la garriga brandilha de bonur. Los insèctes s’amagan jos las fuèlhas. Espèran una pauseta per beure un còp dins las gotas pegadas sus las plantas.
D’un còp, la ramada se transforma en un aigaci. Los rius desapareguts dempuèi l’estiu se tornan vius. Salva-qui-pòsca ! Cadun de son costat cerca un endrech per esperar la fin del lavaci, dins un trauc d’arbre, jos una pèira, e quin sap ont…
Lo solelh torna amb un arcolan doble, la ramada es quasi acabada. Encara cinc minutas e poirem plegar lo parapluèja e tornar caminar.
Las Cigonhas (Joan-Peire)
L’autre còp, jos un cèl ennivolat, nos anèrem passejar al Domeni dels Aucèls dins Arièja baissa, entre Masèras e Calmont. Aquí i cavèron de gravièras ara desafectadas e que de per la jaça d’aiga pròcha se son emplenadas d’aiga. Mai d’un estanh esparpalhat i fan un ròdol quasi natural qu’i venon se pausar los aucèls de passa. D’unes demòran quitament la bèla sason passada, gaireben tots se’n tornan cap a la calor abans la tardor.
I a una caminada de bon far que serpenteja per los estanhs ont se pòt observar tot aquel mond volaire. Un moment de plaser que nos torna ligar a la natura salvatja. Lo cèl èra a se desmascarar, un arcolan i senhorejava, atal faguèrem la passejada e al retorn anèrem veire las cigonhas qu’èran a nisar. N’i a a bodre, quilhadas sus aquels emponts que bastiguèron de naut per las far venir.
Dintram dins lo pichòt musèu e avisam una qu’i trabalha qu’èra a agachar amb un pòrtavista. Nos sarram d’ela e nos explica qu’es a fintar los cobles que se forman e que començan de far la parada noviala en reversar lo cap e claquejar del bèc. Un espectacle de veire que nos fa presar la beutat de la natura e nos fa pensar que i a encara d’endreits que i es aparada. L’ora del repais se sarrava e i pausèrem la primièra question que nos passèt per la clòsca, de que manja aquela aucelilha becaruda?
Vejèrem l’emplegada far lo morre, e nos diguèt : « O vos vau dire mas aquò vos agradarà pas, coma i a pas pro de mangisca naturala per que pòscan totas manjar soletas i balham cada jorn de poletons. Sabètz los mascles que los vòlon pas dins los galinièrs de pondre e que los tuan »
En ausir aquela informacion nos prenguèrem un brave còp sul cabucèl : Aquel aucèl bèl que simboliza la libertat e que se trufa de las termièras umanas embucat coma volalha de bòrda, de pas creire! En mai d’aquò, me pensèri, caldriá pas que s’aganten una marrana, una malautia tal coma la de las vacas fòlas abalidas de farinas animalas. Macaní se las cigonhas venon baujas, desvariadas en tot, cossí faràn per de lor bèc carrejar los nenons ?