Lo mot causit, per Genièr, èra : Patanon

Lo jardin de Nadia 
A Nautefaja la Torn dins Òlt e Garona demòra una ortalièra qu’a un òrt qu’agrada fòrça.Es un òrt plan polit amb una molonada de flors. Es un òrt que li a salvat la vida quand foguèt malauta d’aver tròp trabalhat per aver mai d’argent e mai de responsabilitat, per devenir qualqu’un mai.
Es un òrt que li a permés de descobrir quala èra e de cambiar de vida mas es una autra istòria. Es un òrt plan entretengut amb de pichons camins e un pont que faguèt un amic desaparegut mas qu’es totjorn present amb aquela construccion. Es un òrt ont passa fòrça temps per netejar, cavar, plantar, semenar, deserbar e sustot se passejar per agachar las plantas que butan e las bestiàs que butinan. 
A la prima deven un fuòc d’artifici mirgalhat, un arcolan. Las sasons passan e lo jardin càmbia segon las flors e fa son plaser. A l’entorn d’aquel espaci drud tot es salvatge amb las galinas, lo can, los gats, los pòrcs d’Índia en libertat e lo cabal. Al mitan del camp del caval i a un espaci a l’entorn d’un noguièr que servís per far lo compòst. Bota tot sul molon de compòst, las èrbas e las flors desrabadas mas tanben tot çò que ven de l’ostal : las pelalhas, òs d’avocat e patanons vièlhs. Aprèp qualques annadas lo compòst va dins l’òrt per noirir las flors, los arbrilhons e los arbres.
Atal, cada annada al mitan de las flors butan avocats e patanons que se son pas descompausats. Al començament l’ortalièra desrabèt tot çò qu’èra pas de las flors qu’aviá plantadas. Puei, un jorn qu’agachèt un patanon que butava al mitan de las flors se diguèt qu’èra plan polit e ne’n daissèt mai d’un. Ara dins aquel òrt las flors son mescladas amb los patanons e es totjorn tan bèl. 
Nadia 

Patanon (Conte d’autor/Cristina Barnier/Conte de Nadal)
E cric e crac,
Lo pichon Enric, que li disián Riquet, Riqueton, nasquèt dins una mena de cabana de brancas e de palhabard. La familha èra paura. Mas sos parents fasián tot çò que podián per tornar lor vida la mai agradiva possibla !
Lo paire s’èra logat per trabalhar pel mèstre del castèl. La maire s’ocupava de l’òrt, amb l’ajuda del paire. Avián sonque qualquas galinas. Quand èra pichon, lo Riqueton aviá coma joguets, tot çò qu’èra fargat amb las causas de la natura : fiulets de canas, topinas d’aglans, petetas de mocadors nosats, eca…Manjavan los produches de l’òrt, e tot çò que podián glenar, mai o mens a l’amagada…un conilh pels jorns de fèsta !
Per Nadal, cada annada, anavan a la messa de Mièjanuèch, e agachavan la grèpia de la glèisa del castèl. Lo Riquèton ne foguèt talament meravilhat que tre que saupèt parlar, demandèt de ne fargar una, al retorn en cò sèu ! Los parents atristats diguèron que per eles, aquò èra pas possible ! Mas lo Riqueton, ja un pauc capborrut, repoteguèt que el, o podiá far!
Dins un canton del membre botèt una planca grandassa, de mossa perdessús, una mena de tuta de branquetas, cerquèt de palha pel nenon, e i installèt los personatges : sa peteta fasiá la maire Maria, lo paire fargat amb d’aglans èra lo Josèp, los animals èran de pèiras de fòrma mai o mens pròchas d’un ase e d’un buòu…
Mas pel tetarèl, dins la grèpia, lo Riquet aviá pas res trobat. Demandèt d’ajuda…Èra l’ora de se colcar. Lo paire li diguèt : « vai te jaire ; trobarai una idèa aquesta nuèch ». Tanlèu l’enfant colcat, lo paire sortiguèt lo cotèlon de sa pòcha. Prenguèt una de las preciosas patanas, que li aviá donat un amic, per ensajar aquesta novèla plantacion que se començava de ne parlar dins tot lo pais. Menimosament, causiguèt la mai pichona : un patanon.
Amb un molon de precaucions per pas gastar, cavèt dos uèlhs, i botèt dos grans de rasims secats, dos trauquets per las nasicas, un pauc de negre de carbon dedins, dins lo fons, e un oval pichon per la boca. I botèt una correjeta de pasta de codonh iranja. Puèi, dessenhèt lo borrasson del nenon amb de crosilhons, sus la pèl del patanon. Lo botèt dins la grèpia, al mièg del breç de palha, dins un pichon cròs.
Quand lo Riqueton se levèt, se roncèt per agachar, e son crit de jòia e de remiracion clantiguèt dins tot l’ostal ! Èra content que content ! Lo nenon ? Riquet lo sonet : « Patanon », e decidiguèt de lo prendre amb el, jorn e nuèch : a taula, a son costat, defòra dins sa pòcha, e la nuèch, dins son lièch. Al cap de qualques jorns : suspresa ! De pels verds li grelhèron sul cap !Lo paire donèt d’explicas sus aquestes grelhs verds, que se sonavan de gèrmes e que, se son filh acceptava de lo botar dejòs la tèrra, plan installat, un jorn, Patanon li presentariá tota sa familha…un molon de patanonets ! Lo filh aviá fisança dins son paire, e fin finala, es coma aquò que faguèron.
E cric e crac, lo conte es acabat.
Per ausir lo conte, contat per Cristina clicar sul ligam: Patanon

Lo darrièr viatge. Joan-Peire
– Patanon cresi qu’èra pas una bona idèa de seguir aquela còla de messorguièrs per se far venir susar la codena dins aquel bolidor. Aquel afar comença de sentir a rabinat. Tot aquò me leva la pèl, me fa bolir la sang.
– Patanoneta, ma mia, as rason. Aqueles contaires de cracas nos an derrabats de la tèrra mairala las bregas comolas de promessas de Pampaligòssa. Nos an barrulats de l’autre costat del monde, esquichats, ensacats. Nosautres pecaire, que nos cresiam d’estre dins la Cocanha, avèm cabussat dins l’infern! Patanoneta, aqueste còp nos levarem pas vius d’aquel embolh, sèm cuèches.
Joan-Peire

Istòria de patanons (Catarina)
Un còp èra un sac de patanons tot espelhandrat dins l’armari de la cosina, just al moment que la mamà de Julon s’aprestava a faire lo repais per sos invitats, o puslèu sas invitadas. Ela qu’a la costuma de revisar los armaris cada setmana, aquel jorn doblidèt d’o faire.
– Marrida jornada, diguèt a son filh, espèri que n’i aurà pro per totes, qu’aviái pensat de faire de trufada. Ton paire l’aima tant, lo volriái pas decebre.
E comencèt a pelar los patanons, un aprèp l’autre. Vaquí qu’arriba al darrièr, e aviá quitament pas emplenat lo plat. Demandèt a Julon d’anar a cò de la vesina per li demandar se li’n demoravan qualques unes, los li tornariá tre l’endeman aprèp las crompas. Lo Julon partiguèt, fièr de poder ajudar sa maire. Malurosament, la vesina i èra pas. Alavetz lo gojat cerquèt una autra solucion, e anèt en cò de l’especièr, per ne crompar, mas aviá pas de moneda.
Aqueste que s’èra pas jamai maridat, e que manjava sonque de causas leugièras, demandèt a Julon de quin biais serián cosinats los patanons.
– Me sembla que mamà ne farà una trufada, que li agrada tant a mon papà, e avèm invitat ma grand, ma tanta e ma cosina de Tolosa, los òmes son partits a la pesca per la jornada.
– A, diguèt l’espicièr, vaquí qualques patanons de mai, te farai pas pagar, mas diràs a mamà que vendrai manjar amb vosautres.
L’especièr sabiá que la cosina èra una joventa polida, de mai o mens son atge, e li agradariá de la rescontrar. Lo Julon tornèt a son ostal e donèt los patanons a sa maire, qu’acceptèt de recebre l’espicièr. Un invitat de mai cambiariá la conversacion  costumièra, e puèi aqueste còp e tantes mai li poiriá encara rendre servici.L’ora del repais arribèt e las invitadas esperavan a taula.
–  T’a plan dich que vendriá manjar ? A quina ora acaba son trabalh ? demandèt la maire._ Òc mamà, plansegur. Va pas tardar…
– Espèri que tardarà pas tròp qu’a ton paire, li agrada pas de manjar freg. Qualques minutas aprèp, arribèt l’espicièr amb un polit ramelet de flors, vestit de nòu e plan penchenat.
– Adiu a totes, quina polida jornada uèi per manjar defòra, pas una traça de vent e pas tròp caud, es una capitada !
– Adieu Marcon, t’esperàvem. Vai, asseta-te e pren ton veire, vas beure amb nosautres, mas d’en primièr te presenti ma maire, ma sòrre e sa filha Lisa.
– Planmercé pel convit, fasiá longtemps qu’aviái pas manjat en familha.
– Te prègui, sès planvengut! Lo repais avançava e las discussions tanben, a prepaus de tot e de res. Al moment de servir lo dessèrt, lo paire anèt cercar una botelha de blanqueta plan doça, la dobriguèt, serviguèt tot lo mond, lo Julon tanben, e diguèt :
–  Mercé cara Lisa per aqueste repais tan deliciós !La maire levèt son veire e diguèt :_ Mercé Julon e Marcon pels patanons ! Marcon seguiguèt e diguèt :
– Mercé Julon e los patanons ! Uèi es lo jorn mai polit de ma vida, se nos endevenèm plan amb Lisa, i aurà lèu una espicièra al vilatge !…

Calheta (Florença)
«Calheta» èra son pichòt nom, evidentament èra pas son nom vertadièr, mas es aital que li disiá  tot lo vilatge. Èra una drolleta d’un desenat d’annadas, tot lo temps dins la carrièra a jogar amb los amics o dins l’òrt de l’un o de l’autre a ajudar. Quand caliá palonar, plorava pas sa pena, lo trabalh èra plan fach e lèu lèu. L’ortalièr li donava qualques legums o fruchas en escambi.

Dins lo vilatge, a la prima, i aviá un concors de «L’espaurugal lo pus bèl». Aquesta annada, es encara Calheta que ganhèt lo prètz amb son «Patanon», un espaurugal moflet, vestit d’una gabardina maurèla grandassa, un tambre negre e de braias ròsas. La gabardina èra tan granda que li caliá dos jorns per la comolar d’èrbas secas. Èra installat dins l’òrt de la Marineta qu’èra plan fièra d’aver contribuit a l’òbra amb la gabardina de son grand.