« De clucons » (Cristina)
Fa qualques annadas, la Monica e sa familha foguèron convidadas a una serada en riba d’un lac. Los organisators, Pèire e Terèsa, companhs de la Monica e de son òme, avián plan organizat, per èsser segurs de la securitat de cadun : un mètge èra previst per en cas, interdiccion de se banhar dins lo lac, e los chins èran enebits.
Volián far una motonada. Lo moton seriá cuèch a l’ast e aital tota la serada se poiriá profechar de la lusor del fuòc.
Monica, son òme Andrieu, e lo pichon Fabian, lor drollet de tres ans, arribèron d’ora, per ajudar un pauc e prendre lo temps de charrar amb cadun.
Lo moton, ja, aviá començat de còire dempuèi una ora. Sentissiá bon. Cadun menava sa produccion culinària, per participar a una mena d’albèrga espanhòla. Monica, ela, aviá menat de crocants. Pauc a cha pauc, lo mond arribèron. De mond simpatic e de totes los atges. Un cinquantenat de personas. Al cap d’un moment venguèt un cople, amb son chin. Lo Pèire faguèt remarcar que la preséncia de chins èra pas recomandada. Mas diguèron qu’èra un chin fòrça agradiu. Qu’aviá jamai fach de problèma a qui que siá. Efectivament tota la serada demorèt plan suau.
Fasiá ja nuèch quand lo moton finiguèt de còire. Lo mond èra assetat a l’entorn del fuòc. Fasián de charadissas, amb un gòt a la man, e de pichons rosigatges en esperant lo bocin de moton. Lo pichon Fabian èra a dormir, acoconat suls genolhs de sa maire. Fasiá de mai en mai nuèch. Lo fuòc s’atudava un pauc ara que la carn èra cuècha. D’un còp l’enfanton se desrevelhèt, se levèt, partiguèt rapidament, « de clucons », per anar ont ? Qui o sap ? E lèu : una cabussada, un grit, de lairadas. Lo chin jaupava e lo pichon gingolava. La Monica se dobtèt que quicòm de grèu se debanava entre son filh e lo chin. Se sarrèt d’el, totjorn « de clucons », e demandèt de lum. De lampas s’aluquèron. Vegèt la mitat de la cara del pichon roja de sang, e cridèt :
– « Lèu-lèu, d’aiga ! » Voliá veire los degalhs ! La nhacadura èra sus la gauta. Sul pic una troça medicala se dobriguèt a son costat e lo mètge, èra ja en accion. El, diguèt qu’èra pas tròp grèu ; mas que seriá melhor de lo menar a son gabinet medicau, al vilatge vesin, per far un suènh complementari. Partiguèron amb las doas veituras.
Fin finala : mai de paur que de mal. Mercejèron lo mètge, e dintrèron directament en cò lor, aprèp totes aquestas emocions !
Lo pichon Fabian recebèt per la pòsta un polit present mandat pel proprietari del chin, que se desencusava, e demandava de novèlas de l’enfant. Lo temps passèt… Mas el gardèt, al fin fons de son còr, una petega dels chins, per lo demai de tota sa vida !

« A Paupas » (Joan-Peire)          
Èri dins lo corredor qu’anavi quèrre lo telefonet qu’aviái quitat dins lo carri, quand d’un còp lo lum s’atudèt. Copadura d’eletricitat, negre d’a fons! Los luminons de sortida d’urgéncia marchavan pas. Aquel fach foguèt evocat mai d’un còp dins las amassadas de co-proprietaris, èrem dins l’espèra d’un adobament.
     Anavi a paupas dapasset, la man esquèrra que resquilhava sus la paret, l’autra a mièja nautor per me parar d’una mala trucada. O sabiái, dins pauc de temps i auriái lo virador e puèi tot drech fins al monta-davala. En primièr sentiguèri son doç perfum, mas de tròp tard per s’arrestar, toquèri de la man quicòm de mofle. Una sacrejada renairèla seguissèt un grit de sospresa. La vesina de corredor s’èra tancada al mitan del negrelum!
Dins un liuç me mainèri que de la man, sens o voler solide, li aviá chaspat una partida popuda e gibosa de son anatomia. Aquela pensada me faguèt venir las arcanetas, aquò se vegèt pas dins l’escur. Coma barbotejavi d’excusas, l’ombra nolenta me rebequèt qu’i aviá pas ges de mau e que romegava de forfolhar dins son sacon de man en cèrca de son telefonet per far de lum e que lo trapava pas.     
Aquò m’estonèt pas. Un sacon? Una saca òi ! Cada còp que nos encontràvem dins lo monta-davala (sabetz lo que quand i siás t’agradariá, coma dins la cançon de Calògerò, que las segondas venguèsson d’oras), a cada còp doncas me demandavi de qué se carrejava dins aquela botja qu’una cata i trapariá pas sos catons!
     Òu ai pas res dich, l’aviá trapat… Una segonda volada de renècs, e de pebrats, qu’èra pas de creire que poguèsson sortir d’una tan polida boqueta, s’espandiguèt dins la foscor. L’otís èra descargat, pas ges de lum! Aviái un plan B. Li prepausèri de nos encaminar de cotria, braç dessús braç dejós fins al monta-davala que n’èrem pròche. Lo viatge cortet sarrat contra aquel àngel me semblèt, tal coma dins la cançon de Brassens que per el se debanèt sota un parapluòja, coma un moment de tròç de paradís. Arribats dabans lo monta-davala, malastre de malastre, quicha que quicharàs sul titolet, pas res bolegava pas. Me venguèron a la boca quauques damnes plan pesucs, aviam ja quicòm en comun, èra mai qu’una debuta. Anarem prene l’escalièr, que li diguèri. Pas question per ela, me venguèt, que quilhada coma èra sus las escaças que li fasián mestièr de solièrs, aviá tròp paur de s’espatarrar dins lo sorne de l’escalièr. Li faguèri prometre de bolegar pas, que ieu anariái solet per tornar lèu amb de lum. 
    Enquilhèri l’escalièr, per astre a l’estanci del bas los luminons de secors marchavan. Benlèu qu’èra pas degut a l’azard, me pensèri, qu’aquel estanci logava lo president de l’amassada dels co-propietaris. Dobriguèri la pòrta de dintrada amb la clau e faguèri lèu l’anar e venir. Al moment qu’èri a la pòrta, lo lum tornèt. Coma montavi l’escalièr, vegèri l’aucèla engabiada dins lo monta-davala que s’envolava d’una alada fins a d’autres cèus. De sa plumeta me faguèt un adieu risolièr. Aquò rai, pas greu, aurem quicòm de nos dire d’aquel moment de clucons lo còp venent dins lo monta-davala (basta que las segondas venguèsson d’oras!)

Poèma (Catarina)   :
 
De clucons avançam
Lo ser dins lo fulham
E de còps aquí trapam
Qualques campairòls.

De clucons partissèm
Per carrièra ensem
E benlèu nos fasèm
Tractar de fòls.

De clucons ensajam 
De causir un ligam
Entre silenci e reclam
Quand dins lo mond tomba lo dòl.

Catarina

Mas rasigas (Florença)
Es la frescura que me desrevelhèt. Sabi pas quand de temps dormiguèri. Mon darnièr sovenir es l’orizont, las montanhas blavas, la mar, lo cèl clar e lo solelh.
Daissèri la veitura davant l’ostal, prenguèri la rota tre lo contorn e zo dins lo camin de l’enfància. Coma de costuma ai fach lo grand torn, la pujada amb los païsatges bèls, lo balcon en dessús de la ribièra amb los punts de vista remirables, vegèri Pirenèus, la mar e los causses. Fin finala arribèri aicí. Mon endrech, ma pèira per m’assetar, los arbres, los aucèls, la montanha e lo miralh de la mar.
Aqueste endrech, refugi contra la melancolia la tristessa, lo languiment.
Aqueste luòc per partejar amb los amics e la familha la jòia, la vida.
Aquesta plaça per viure un momenton de tranquilitat.
Es aicí que venguèri enfant cada còp qu’èri malurós, triste a causa dels parents o de l’escòla.
Aicí que transformavi la desesperança en quicòm que podiái traversar.
Un luòc per pensar lo passat, lo present e lo futur.
Un endrech per imaginar de vidas, la meuna e la d’autres.
Un endrech per solucionar los problèmas.
E aicí, comencèri de confisar al papièr mos languiments, mas jòias, ma vida.
Aicí qu’escriguèri mas primièras poësias, mon primièr roman, tanben.
Fa longtemps que soi pas tornat. Fins que los enfants aguèron un quinzenat d’annadas, aimavan venir jogar aicí pendent qu’escriviái. Mas aprèp…
Ma femna aimava pas de venir. «I a res a faire aicí» disiá. Res a faire, es vertat mas a veire, i a de que far.
Alara aquesta annada soi vengut sol per qualques jorns de vacanças en cò dels vièlhs. Son pas pus d’aqueste mond mas l’ostal l’ai gardat. Quand defuntèron, aviam decidit de vendre la maison. Mas fin finala, non, l’ai gardada per i tornar de temps en temps. Ai alestit un estudiò dins la bòria e ai logat l’ostal grand per que visca totjorn l’endrech. I a encara un òrt bèl e lo vergièr, qualques galinas tanben. Fa plaser.
Per lo viatge prenguèri lo tren de nuèch, loguèri una veitura e faguèri la rota d’una sola estirada, parquèri la veitura davant l’ostal e zo en camin.
Uèi fa nuèch, ai pas pres de lampa de pòcha. E coma vivi en vila soi pas pus acostumat a seguir la luna, sabi pas s’es plena o novela, se se levará e a quina ora. Supausi que me caldrà tornar a l’ostal de clucons. Espèri que lo camin a pas trop cambiat e que me pòdi fisar a ma memòria. Benlèu qu’amb lo cèl d’estiu, s’espèri sufisentament, lo camin de San Jacme m’ajudarà.
(Florença)

Dòna la talpa (Nadia Leymat)

Un còp èra, Dòna la talpa que vesiá pas pus luènh que lo cap de son nas.

Tota la jornada Dòna la talpa fasiá de traucs, de camins sos la tèrra e al cap de sos camins fasiá un pichon molon de tèrra. Auriá pogut viure coma aquò, tranquillament, mas caliá que faguèsse fòrça molonets de tèrra pertot.
Un uman quin que siá, quitament un que vesiá pas mièlhs que la talpa, podiá pas passar a costat sens veire aquestes molons.

Als umans lor agradan pas las talpas perque dins lo jardin son pas polits los molons, cèrcan totjorn un mejan per caçar aquelas bèstias de lors òrts.

Un jorn, una talpa que vesiá encara mens que las autras cavèt, cavèt, cavèt pendent un fum de temps sens tornar venir a la susfàcia de la tèrra. Cavèt de clucons pendent de jorns e de jorns fins al moment que faguèt son pichon molon per sortir de tèrra.

Quina foguèt pas sa suspresa de se trobar dins un ostal. Mas quin ostal ! Un ostal qu’aviá de tèrra sul sòl çò que permetèt a Dòna la talpa d’arribar al mitan de la cosina. Aviá pas jamai vist un ostal de sa vida. Abans aqueste jorn, sos camins s’acabavan totjorn dins un òrt o dins un camp.

Dins aquel ostal, i aviá un òme pichon que clucatejava en vesent aquela bèstia desconeguda dins sa cosina. Foguèt tant estabosit coma Dòna la talpa. El tanpauc, aviá pas jamai vist una tala bèstia de sa vida. Dòna la talpa, tota suspresa, tornèt dins son trauc e demorèt un long moment sens bolegar. Aguèt la paur de sa vida.

Al cap de qualques minutas ausiguèt una pichona votz que parlava, mas comprenguèt pas çò que disiá. De segur parlava pas francés e pas mai occitan mas lo son d’aquesta votz èra agradiva, las paraulas semblavan doças e fasián una melodia a la quala foguèt impossible de resistir.

Alavetz, Dòna la talpa sortiguèt son cap de son trauc e vegèt aqueste omenet assetat sus una cadièreta de las colors de l’arcolan. I aviá una lutz meravilhosa. Dòna la talpa aguèt la suspresa de tot veire, sos uèlhs s’acostumèron a la lutz sul pic. Aquela lutz èra pas la meteissa que vesiá los autres còps, quand sortissiá de son trauc. Aquela èra doça coma la votz, atacava pas sos uèlhs e l’empachava pas de veire. Pel primièr còp de sa vida, podiá veire tot çò qu’èra a l’entorn d’ela e çò que vesiá la transportèt de bonur.

Un ostal amb fòrça colors e mai d’unas personas que l’agachavan amb lo sorire. Sens comprendre çò que disián saupèt qu’èran de personas que li farián pas res de marrit.

Alavetz, sortiguèt de son trauc. Un còp la suspresa passada, faguèt lo torn de la cosina, diguèt bonjorn a tot lo mond amb sas pichonas patas puèi las gents e Dòna la talpa assagèron de parlar. Mas foguèt pas aisit. Dòna la talpa parlava sonque lo francés e l’occitan e los gents parlavan la lenga de lor país desconegut.

Cossí far per se comprendre sens parlar la meteissa lenga ? Amb lo còrs e lo còr.

Las gens d’aquel país comprenián pas lo francés e l’occitan mas parlavan la lenga del còr e Dòna la talpa aprenguèt aquesta lenga lèu lèu.

Es atal qu’aprenguèt qu’èra dins un oasi, al mitan del desèrt, dins un país ont jamai venguèt pas un estrangièr. Un país que foguèt pas colonizat per la religion, la tecnologia e l’argent, que coneguèt pas jamai la guèrra e que capitèt de gardar la lenga del còr e la beutat de las causas simplas.

Mercés a tot aquò los estajants d’aquel país avián pas oblidada l’espitalitat pels que son perduts. Li demandèron pas se veniá del nòrd o del sud, se fugissiá la guèrra facha per d’unes que volián prendre son país o li impausar una religion que voliá pas e agachèron pas la color de sa pèl, l’aculhiguèron sens condicion, sonque amb solidaritat e amistat. Dòna la talpa podiá demorar dins aquela contrada tan de temps coma voliá.

Vos vau far una confidéncia, Dòna la talpa foguèt tant urosa dins aquel país, amb aqueles gents tan polits que jamai l’idèa li venguèt de partir e jamai las gens projectèron de la caçar.

E cric e crac mon istòria es acabada,
passèri per una prada,
vegèri una talpa,
E crac e cric
la daissèri e me’n anèri.