Lo trin del malastre (Nadia) 
Un còp èra un bòsc meravilhós. I aviá d’arbres, de flors, un pichon riu e encara mai de bèlas creacions de la natura. I aviá un fum de bèstias que vivián dins aquel bòsc e entre totas aquelas bèstias i aviá Dòna Mostèla. Dòna Mostèla bastiguèt son ostal dins aquel bòsc coma sos parents l’avián fach abans ela. Aviá ja fach créisser mai d’un pichon dins aquel ostal. Èra l’ostal del bonaür. De temps en temps Sénher Mostèla veniá visitar Dòna Mostèla. Èran totjorn uróses de se tornar veire. Lo sénher demorava qualques jorns puèi, continuava son camin. 
A cada còp aprèp qualques setmanas dos o tres nenets naissián. Dòna Mostèla èra emplida de jòia a cada còp. 
Mas un jorn arribèron los umans amb lors mecanicas. Destruïguèron lo polit ostal. Urosament qu’i aviá pas pus los nenets. 
Quand Dòna Mostèla tornèt a l’ostal aprèp la caça descobriguèt un desastre. Los arbres, las flors, tot èra desraigat. Lo bòsc èra devengut una espandida de tèrra negre.
Plorèt un long moment. Plorèt son ostal.
Plorèt son bonaür. Plorèt lo bòsc de son enfança.
Mas aviá pas la causida , caliá bastir un autre ostal. Partiguèt cercar un autre luòc per bastir son novèl ostal. Caminèt, caminèt un fum de temps e trobèt una polida clarièra e decidiguèt de demorar aicí.
Urosament que trobèt un novèl endrech lèu perque foguèt lo moment que sos nenets causiguèron per nàisser. Qualques jorns mai tard, alavetz que dintrèt de la caça aguèt la suspresa de descobrir sul camin del retorn encara un camin de tèrra entre ela e son ostal e sul camin de mecanicas que trabalhavan. 
Podiá pas passar sul camin per anar dins son ostal balhar noiridura a sos nenets. Ensagèt d’un costat de l’autre, pas mejan de passar, las mecanicas èran de pertot. Alavetz, prenguèt son coratge a doas mans e traversèt lo camin en corrent. Per astre, capitèt de passar sens accident. 
Comprenguèt que podiá pas demorar aquí sens perilh. Prenguèt los nenets dins la boca e partiguèt per trobar un autre ostal mai segur. 
Caminèt, caminèt un fum de temps e trobèt una novèla clarièra per bastir son ostal. 
Mas aprèp qualques jorns, la meteissa situacion arribèt. Poguèt pas passar per dintrar en çò d’ela. Encara un còp deguèt passar sul camin amb las mecanicas qu’èran de pertot, encara un còp capitèt de passar e encara un còp decidiguèt de mudar son ostal. 
Caminèt, caminèt un fum de temps e trobèt un autre bòsc mai luènh del primièr. 
Èra un polit bòsc que li remembrèt lo de son enfança. Bastiguèt un novèl ostal un còp de mai e los nenets poguèron créisser e partir far lor vida dins un autre bòsc. 
Mas, encara qualques temps mai tard, las maquinas dels umans arribèron dins lo bòsc e l’ostal foguèt encara destruït mas aqueste còp los nenets èran dins l’ostal e nòstra paura Dòna Mostèla foguèt esfondrada de trobar sos nenets mòrts.
Comprenguèt pas perque los umans amb lors maquinas anavan a cada còp al meteis endrech qu’ela. Comprenguèt pas perque los umans destruïssián son ostal a cada còp.
Comprenguèt pas perque los umans avián tuar sos nenets. Partiguèt desesperada, sens saber ont anar. 
Caminèt, caminèt fins a l’aganiment. Se daissèt tombar pel sòl e moriguèt soleta dins un bòsc que coneissiá pas. 
Qualques meses mai tard, se poguèt veire un camin de fèr que partissiá del Nòrd de la França fins al Sud per que los umans que trabalhan dins lo Nòrd poscan anar dins lor ostal del Sud per las dimenjadas. 
Lo camin de fèr destruïguèt los ostals e las vidas d’un fum de paures bèstias e tanben d’umans per lo plaser o lo trabalh d’un pichona partida d’entre els. 
Quant d’ostals e quant de vidas seràn destruïts abans que los umans comprengan que la natura es mai importanta que tot. Sens la natura i a pas pus de vida o benlèu una vida de malaür. 
Quin vòl d’una vida de malaür ? 
E cric e crac
mon istòria es acabada,
passèri per un prada,
vegèri una mostèla,
E crac e cric
la daissèri e me’n anèri. 

---

La Mostèla, lo Cat e lo Chinàs (Joan-Peire)                                                                                

Dòna Mostèla atalentada s’èra sortida
Per abalir lèu sos pichons desmamats,
Coma trapava pas de mangisca pels prats
Se sarrèt d’escondons d’una bòria aisida.
A la chut-chut sens bruch s’avançava leugièra,
Quand tot subran vegèt un gròs pastàs de cat
Qu’al canhard del solelh se caufava las nièras.
« Coma siás magra », li venguèt trufarèl,
« Semblas una angròla, un estelon, un aucèl,
Al contrari de ieu que siái gròs, gras e bèl !
Te cal mudar tos nenons dedins la granièra,
Coma ieu aisiment i faràs bons recaptes
Que mirgas e garris i son a para la saca.
Per tu, ta nisada e ieu n’i aurà mai que pro !
Anem zo, fasèm caminada totes dos
Te mostrarai de l’endrech cossí defugir las trapèlas.»
Un fotralàs de chin, grand e fòrt coma un vedèl,
A l’estaca del portal fasiá de fintanèla,
Lo ferotge cerbèr espauruguèt la mostèla.
L’autre la rassegurèt : « Per evitar las dents carnassièras
Basta pas que de se tenir fòra longor de cadena. »
E lo cat per mostrar lo verai de sos dires
Ras de la maissa del chin li faguèt la monina.
Lo chinàs enrabiat montèt sus sas figuièras
D’un irós tiradís ne petèt lo cenglon,
E sulcòp s’afanèt de los acotir totes dos.
Coma l’ulhauç se tirèt de davant la mostèla,
Lo cat se faguèt lèu agantar de tròp pesuc qu’èra,
D’una bona rosta lo can li botèt en long las costèlas.
Abans d’atisar un dangièr a l’estaca,
Avisa-te d’èstre pro lèst per t’aparar de l’ataca,
Se per malastre d’un còp la cadena se romp,
Se que non passas lis sens far lo fanfaron.

---

L ‘òme astruc, (Nadet)

Un òme aimava pas trabalhar. Aviá  una pichòta vinha, un pichòt ostal, just çò que cal per viure.  Trabalhava lo matin puei fasiá una prangièra, èra coma aquó totes  los jorns. Aquel òme  aimava  plaçar de trapadèlas per los  lapins   e èra urós de se congostar d’un repais ganhat sens trabalh. 
Un jorn que fasiá sa   siesta dejós  lo garric,   trapa la mostèla dins la trapadèla, comença per romegar . Puèi quant vei sa forradura  doça se ditz qu’es un astre, anarà vendre aquela mostèla al mercat….. Tornèt  a son ostal, tuguèt la mostèla, la dobriguèt, la voidèt , prenguèt la pèl e anèt  al mercat…… Tornèt a son ostal amb una bèla pèça….. Se diguèt que son avenidor èra assegurat …. Dempuèi al pè de l’arbre; sens bolegar, auriá sa pèça…..Lo temps passa, los nivols passan dins lo cèl, los estèlas, lo solelh, la prima, l’estiu… l’òme esperèt totjorn, mas cap de mostèla se prenguèt dins la trapadèla….
Era  devengut magre, magre, atalentat…….. Quitèt son arbre e tornèt trabalhar la tèrra perque aviá aprés  que se l’astre noirís un còp , lo trabalh el noirís tota la vida.

---

Lo Pepin (Florença)

Djamila, la femna d’ostal que ven lo divendre voliá prendre un jorn de vacança mas voliá pas me daissar doas setmanas sens mainatge. Es pas qu’embruti tan qu’aquò mas pensi qu’a besonh de la paga. Alara nos sèm organizadas, lo mainatge es aqueste dijòus a 6 oras del matin. Per ieu i a pas cap de problema, ai ja dejunat e pres ma docha. 
De costuma quand es a far son rambalh costumièr, fugissi dins lo jardin. Mas fa pas encara jorn alara soi assetada davant la fenèstra. Es la prima, vesi dins los luses de l’alba las flors, n’i a de pertot dins l’erba. Irís, anemonas, jonquilhas e d’autras encara. Un plaser pels uelhs e lo còr.
A un moment me sembla veire un moviment a l’esquèrra , agachi, mas i a rès. E viri mon agach sus las flors e la ratapena que caça sos darrièrs insectes de la nuèch. Me disi que lo solelh va pas tardar e tot aquò fariá una polida pintura. Mas l’aquarèla e lo papièr son dins lo burèu. Ai pas enveja de los anar quèrre. Contunhi d’observar la ratapena que passa lèu entre los arbres mas mon  agach es aimantat a l’esquèrra encara. De segur, i a quicòm ailà que bolega me disi, me cal esperar un pauc en espelucan cada canton. Encara un còp oblidi mon idea e seguissi lo ratapena que passa. Aprèp un momenton i viri encara dins aqueste canton! Plan segur, i a quicòm ailà que vesi pas mas i a quicòm que bolega. Decidi de detalhar tot çò que i a ailà. Lo coneissi per còr aqueste canton. E, fin finala, la vesi la mostèla, es acaptada entre las lavandas. Sembla beure dins la cassairòla qu’utilizi per regar las plantas. Aqueste pichòt animal graciós e rapide. Me fa sorire. Me remembri mon Pepin, el me disiá «Mostèla».
Quand èrem solets a gardar las vacas, m’explicava las plantas, qualas recoltar, quand e cossí far per curar lo bestial e lo monde tanben mas « chut aquò o te cal pas dire ». Sovent disiá « Se sap jamai ont ères, apareisses tojorn sens bruch, subreptiçament, tojorn a observar, silenciosa e discreta. Soi plan segur que sabes un molon de causas, qu’as ausit los secrets de tot lo monde e que los gardas en securitat dins ton cor de mostèla. » Me fasiá sorire, simplament.
Aviá rason lo Pepin, aviá vist e ausit un fum de causas, degun podiá se n’anar sens que aguèri l’instinct de lo seguir, veire ont anava e perque. Sabiái plan que quand lo Pepin èra triste, anava sus la tomba de la grand amb de flors. Dins son jardin i aviá un recanton especial per las flors del cimentèri. Mas coneissiái tanben sas rescondudas a camparòls, o ont esperava la lèbre de l’annada. E sus tot sabiái per l’Emili, son amiga secreta ont anava lo dimenge per la tantossada.
Quand lo Pepin moriguèt, anèri visitar l’Emili per li dire qu’èra defuntat e que son darrièr mot èra per ela. Emili èra pas a l’enterrament, èra pas convidada. Mas anava sovent sus la tomba del Pepin, fasiá un torn dins lo cementèri catolic per portar de flors sus un desenat de tombas. Las d’amics o de la familha e passava totjorn en cò del Pepin amb de flors e un sorire.
Aprèp la visitèri sovent l’Emili. E mai ma maire aimava pas aquesta amistat amb «la vielha broisha». Çaquelà i anèri sovent quand èri al vilatge. Amb l’Emili, parlàvem del Pepin e de plantas tanben. Es amb ela que contunhèt mon aprendissatge de las plantas. Ela tanben m’apelava «Mostèla».